Print bookPrint book

Eitic: Réamhrá Gearr

Site: UniCampus
Course: Sábháilteacht, Slándáil agus Eitic Dhigiteach
Book: Eitic: Réamhrá Gearr
Printed by: Guest user
Date: Saturday, 7 June 2025, 8:45 PM

Description

Concept of ethics and the law. Themis statue.
Copyright: Oleksandr Berezko


Table of contents

1. Cad lena mbaineann eitic?

Go bunúsach, is sraith de phrionsabail mhorálta (cad iad na rudaí cearta/míchearta le déanamh sa saol) iad eitic a rialaíonn an bealach a mhairimid agus an bealach a idirghníomhaíonn muid le daoine. Tagann an téarma ón bhfocal Gréigise “ethos” a chiallaíonn custam, nós, carachtar nó méin. Tá eitic mar chroílár cinntí freagracha a ghlacadh in eagraíochtaí. Níl “freagra ceart” ann i gcónaí nuair atáimid ag déanamh trácht ar eitic agus mar thoradh air sin is minic a bhfuil orainn aghaidh a thabhairt ar aincheisteanna eiticiúla.  


2. Eitic sna hearnálacha cultúrtha agus cruthaitheachta

Seans go gceapfá nach bhfuil eitic tábhachtach do do chuid oibre agus tú ag obair san earnáil chultúrtha nó ealaíona. É sin ráite, tá eitic an-tábhachtach do na cinntí a ghlacann tú ó cheann ceann an lae.
Agus tú i mbun coimeádaíochta ar thaispeántas ealaíne nó músaeim mar shampla, is gá machnamh ceart a dhéanamh ar na grúpaí atá ann agus ar a gcuid creidimh. Cruthaíonn na cinntí a ghlacann tú maidir leis na rudaí gur chóir a chur ann, na rudaí atá luach orthu agus nach bhfuil luach orthu, teanga s.rl pictiúir don phobal ar bhealaí neamhbheartaithe. Ar an mbealach céanna, le grianghrafadóireacht, tá gaol dlúth ag eitic leis na cinntí a ghlactar maidir le cead a fháil agus le híomhánna a chur in eagar. Caithfidh an grianghrafadóir machnamh a dhéanamh ar an bhfreagracht atá acu dá lucht féachana agus dá suibiachtaí.
Ar bhonn níos ginearálta, tá diminsin eitice ag baint le rudaí cosúil le cé lena bhfuil tú ag obair, cá háit a bhfuil imeachtaí á óstáil agat agus cá háit a bhfaigheann tú d’ábhar. Is gá machnamh a dhéanamh i gcónaí ar céard nó cé a bhfuil tú ag tacú.  
Sa bhliain 2009, reáchtáil an Getty Conservation Institute díospóireacht phainéil darbh ainm “Ethical Dilemmas in the Conservation of Modern and Contemporary Art”. Is féidir leat cliceáil anseo chun breathnú ar an díospóireacht seo más spéis leat.


3. An gaol idir eitic agus an dlí

Cé go bhfuil trasnaíl eatarthu go minic, ní hionann eitic agus an dlí. Ní hionann an rud atá sé de cheart agat a dhéanamh de réir an dlí a dhéanamh agus an rud ceart a dhéanamh. Féadfaidh linn a cheapadh go bhfuil rud éigin do-ghlactha cé go bhfuil sé dleathach. Deireann an dlí linn na rudaí gur féidir linn a dhéanamh agus na rudaí nach féidir linn a dhéanamh. Tá an dlí uilíoch agus tá údarás an dlí á chur i bhfeidhm ag an rialtas. Ar an lámh eile, tugann eitic treoirlínte dúinn ar na rudaí cearta le déanamh sa saol. Tá sé de dhualgas orainn iompar eiticiúil a bheith againn agus cé nach bhfuil aon chumhachtaí forfheidhmithe ag an rialtas, is minic a dhéantar eitic a chur i bhfeidhm go sóisialta (m.sh baghchat poiblí a dhéanamh ar eagraíochtaí mí-eiticiúla). 
Deirtear go leagann an dlí amach íoschaighdeáin iompraíochta agus go leagann eitic amach uaschaighdeán iompraíochta. Deireann daoine eile go dtosaíonn eitic amach san áit a chríochnaíonn an dlí. Sa lá atá inniu ann, tá sé de dhualgas ar eagraíochtaí ní hamháin cloí leis an dlí ach a bheith eiticiúil.


4. An luach a bhaineann le hiompar eiticiúil

Is féidir le heitic treoir fhíor phraiticiúil a thabhairt duit féin agus d’eagraíocht. Is iomaí buntáiste a bhaineann le hiompar eiticiúil maith a bheith ag do ghnólacht nó d’eagraíocht: 

  • Meanma fostaithe agus eagraíochta níos fearr  
  • Cumas níos fearr chun custaiméirí nua a mhealladh  
  • Feabhas ar dhílseacht chustaiméirí 
  • Baol níos lú de nochtadh diúltach agus frithfhreagairt fheargach an phobail de bharr drocheitice   
  • Cumas níos fearr geallshealbhóirí nó urraithe nua a mhealladh 
  • Tionchar dearfach sa phobal
Cuireann easpa eitice macántacht d’eagraíochta agus earnáil na heagraíochta i mbaol. Is féidir le drochchinntí eitice tionchar diúltach a bheith acu go fadtéarmach.

É sin ráite, tá moráltachtaí difriúla againn uilig a d’eascair ónár n-óige, reiligiúin, gcultúr agus taithí saoil. Féadfaidh leis na cóid mhóráltachta seo argóintí éagsúla faoi na rudaí atá ceart, cóir agus réasúnta a mhúscailt. In eagraíochtaí, cabhraíonn cód eitice go mór leis an bhfadhb seo. Leagann cód eitice amach na prionsabail atá ann chun an eagraíocht a threorú.

Cliceáil anseo chun sampla a fheiceáil den chód eitice a d’fhorbair Comhairle Idirnáisiúnta na Músaem.

Tugann Cumann Náisiúnta na nAmharc-ealaíon comhairle ar conas cód eitice a fhorbairt do dhánlanna. Cliceáil anseo chun é a fheiceáil.

Chun tuilleadh eolais a fháil: 
https://www.failteireland.ie/FailteIreland/media/WebsiteStructure/Documents/2_Develop_Your_Business/1_StartGrow_Your_Business/Applying-Business-Ethics-BT-ABE-C9-0913-4.pdf